Fragmenty rur odprowadzających wodę do pałacu Branickich, Warszawa, poł. XVIII w., drewno/żelazo, drążenie/odlewanie, ze zbiorów Muzeum Historycznego w Białymstoku
Pałac Branickich był szeroko znany między innymi z założenia ogrodowego, którego ważnym elementem były fontanny. Wymagały one skomplikowanego, jak na owe czasy, systemu kanalizacji. Pierwsze informacje o ich istnieniu w ogrodach pałacowych pochodzą z 1738 r., ale prace nad nimi zostały zintensyfikowane w latach 50. i 60. XVIII w., gdy Jan Klemens Branicki skupił się niemal bez reszty na rozwoju swojej rezydencji. W 1750 r. wykopano stare rury doprowadzające wodę do fontann i zastąpiono je nowymi, a prace nad fontannami i ich podłączeniem trwały do 1755 r. Wtedy też wykorzystano nowoczesną, wynalezioną w Paryżu, maszynę wodociągową, która powstała na wzór tej, pożyczonej od innego magnata – Franciszka Bielińskiego. W Warszawie zamówiono drewniane, drążone rury, łączone żelaznymi klamrami. Jednak sieć wymagała naprawy już w 1762 r. Wtedy też zamówione zostały rury żelazne, a drewniane okładziny wykonano w Białymstoku.
Prawdziwym ewenementem była kanalizacja w tak zwanym apartamencie łazienkowym”. Powstała zapewne w 1737 r., podczas gdy w znakomitej większości innych pałaców tego rodzaju inwestycje datuje się dopiero na 2. poł. XVIII w. Doprowadzono do nich zarówno ciepłą, jak i zimną wodę. Założono także odpływ zużytej wody. Instalacja została zdemontowana przed 1772 r.
Autor: Krzysztof Kossakowski
