Zespół kościoła par. pw. Trójcy Przenajświętszej w Tykocinie
Doskonale zachowany barokowy zespół architektoniczny ufundowany przez hetmana Jana Klemensa Branickiego, o wyjątkowych walorach historycznych i artystycznych w polskiej architekturze barokowej. Pierwszy w Polsce, wybitny przykład adaptacji do potrzeb architektury sakralnej palladiańskiej koncepcji założenia pałacowego, stosowany w polskiej architekturze rezydencjonalnej dopiero w 2. poł. XVIII wieku. Wyposażenie barokowo-rokokowe.
Historia
Kościół fundacji Jana Klemensa Branickiego został wybudowany i wyposażony w latach 1742-1751, konsekrowany w 1750 roku. Budowa kościoła, który zajął całą wsch. pierzeję rynku wiązała się z przebudową Tykocina podjętą przez Branickiego. Prace budowlane prowadził Tomasz Belloti. Plebanię zaczęto budować w 1748 roku. W tymże roku terem przykościelny ogrodzono murem. Projekt bramy z popiersiami czterech ewangelistów wykonał Jan Henryk Klemm. Po śmierci proboszcza w 1751 r., Branicki powierzył parafię Zgromadzeniu Misjonarzy oraz podjął się ufundowania seminarium dla kleryków diecezji łuckiej. W związku z nowym zadaniem, w latach 1769-1771 rozbudowano plebanię wg projektu Kazimierza Nowickiego Jr. Po powstaniu styczniowym władze carskie odebrały misjonarzom parafię oraz zlikwidowały seminarium. Podczas II wojny światowej kościół ucierpiał z powodu wysadzenia mostu. Remontowany w latach 1870-1873, w latach 1910-1911 Władysław Drapiewski zakonserwował barokową polichromię w prezbiterium i w nawie głównej oraz przemalował ściany w nawach bocznych i kaplicy.
Opis
Zespół kościoła Trójcy Przenajświętszej usytuowany na prostokątnej działce, na całej szerokości wsch. pierzei d. rynku ob. Placu Czarnieckiego, od pn. ograniczony ul. Poświętną, od pd. ul. 11 Listopada. Stanowi najważniejszy akcent rynku, z pomnikiem Stefana Czarnieckiego na osi wejścia głównego. Barokowy. Orientowany. Kościół parafialny usytuowany we wsch. pierzei rynku, murowany z cegły, tynkowany. Wzniesiony na rzucie prostokąta z nieco szerszym prezbiterium. Budowla trójnawowa, bazylikowa. Nawa główna i prezbiterium kryte dachem trójspadowym, nawy boczne, zakrystia i skarbiec – dachami pulpitowymi. Fasada rozczłonkowana lizenami i pilastrami w porządku toskańskim oraz profilowanymi gzymsami, zwieńczona trójkątnym frontonem, w tle którego attyka w formie półkola imitującego kopułę z latarnią. Nad wejściem głównym tablica erekcyjna. Symetrycznie z obu stron fasady poprowadzono na ćwierćkolistych rzutach trójarkadowe ścianki parawanowe, zakończone dwiema dwukondygnacyjnymi wieżami o wyokrąglonych narożach, z hełmami w zwieńczeniach. Ścianki arkadowe i wieże mają analogiczne podziały architektoniczne jak fasada. Pomiędzy wieżami mur z półkoliście wyokrągloną bramą ozdobioną popiersiami ewangelistów dłuta Jana Christiana Redlera. Za kościołem od wsch. usytuowany budynek d. seminarium ob. plebanii, ustawiony szczytem do pn. pierzei ul. 11 Listopada. Murowany z cegły, na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty czterospadowym dachem. Elewacje z podziałami ramowymi. Wewnątrz sklepienia kolebkowe i stropy płaskie. Spichlerz położony we wsch. części zespołu. Zbudowany na rzucie litery L, murowany z kamienia i cegły, jednokondygnacyjny, nakryty dachem dwuspadowym i naczółkowym. Pomiędzy plebanią a spichlerzem murowana brama przepruta otworami zamkniętymi łukiem koszowym, nakryta czterospadowym daszkiem.
Źródło:
https://zabytek.pl/pl/obiekty/tykocin-zespol-kosciola-trojcy-przenajswietszej
