Widok Pałacu Branickich od strony salonu ogrodowego, Michael Heinrich Rentz według rysunków Jana Henryka Klemma, Rzeczpospolita Obojga Narodów, Białystok, połowa XVIII wieku, papier żeberkowy z filigranami, holenderski Van Gelder, miedzioryt, arkusz wys. 55cm x szer. 74cm, odcisk płyty wys. 43cm x szer. 56,4cm, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Muzeum Historii Medycyny i Farmacji
Rycina M. H. Rentza jest jednym z najważniejszych zachowanych źródeł ikonograficznych dotyczących Pałacu Branickich i dziedzictwa Branickich. Ukazuje ona pałac i salon ogrodowy w okresie największej świetności tj. w połowie XVIII wieku. Hetman Jan Klemens Branicki dokonywał wówczas szeregu prac remontowo-budowlanych w obrębie swojej rezydencji. Utrwalony więc został obraz zastany podczas przebudowy, przez co widok różni się od późniejszej rzeczywistości (brak mostu, inna balustrada ogrodowa, w miejscu sfinksów stoją rzeźby gladiatorów). Rycina została stworzona jako jedna z kolekcji, na zlecenie J. K. Branickiego, który chciał uwiecznić „Polski Wersal”. W tym celu hetman zatrudnił Michaela Heinrich Rentza (1701-1758), malarza i miedziorytnika. Prace trwały długo i nie doprowadziły do pomyślnego zakończenia całości projektu. Rentzowi nie odpowiadał białostocki klimat i nie dokończył prac. Za złamanie umowy Branicki nawet pozwał artystę. Ostatecznie Rentz wykonał pięć miedziorytów ukazujących Pałac Branickich od strony salonu ogrodowego, od strony stawu, dwa widoki boskietów i widok ogrodu chińskiego. Jedna z rycin – Pałac Branickich od strony salonu ogrodowego zachowała się w dwóch egzemplarzach. Jeden jest w posiadaniu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, drugi w Muzeum Narodowym w Krakowie – kolekcja Muzeum Książąt Czartoryskich.
Rycina Rentza – jako podstawowe źródło ikonograficzne – była i jest wielokrotnie wykorzystywana przez m.in. Stanisława Bukowskiego przy powojennej odbudowie Pałacu Branickich, ks. dra Jana Niecieckiego do opracowania programu ikonograficznego rezydencji i ogrodu Branickich, a także przez zespół architektów – dr Dorotę Sikorę i arch. Tomasza Rogalę przy projekcie rewitalizacji pałacowego ogrodu górnego.
Autorzy: dr Magdalena Muskała, mgr Łukasz Baranowski
Literatura:
– Jiřĭ Šerých, Michael Rentz fecit. Michael Jindřich Rentz dvorní rytec hraběte šporka, Univerzita Karlova v Praze 2007.
