HISTORYA ANGIELSKA OD CZASU PODBICIA TEY WYSPY OD RZYMIAN, AZ DO NASZEGO WIEKU DOPROWADZONA. WE TRZECH CZĘŚCIACH przez x. A. N. Jodłowskiego, Część II za pozwoleniem zwierzchności, Millot, Claude François Xavier (1726-1785), W Warszawie : w Drukarni J. K. Mci i Rzeczypospolitey u Xięży Scholarum Piarum, 1789, papier, druk, skóra, wys. 16 cm, szer. 10 cm, gł. 4 cm. ; [2] k., 509, [1] s., [1] k.. ; nr inw. 24.528, Biblioteka Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
Jan Klemens Branicki gromadził książki z zakresu architektury, malarstwa, sztuki, rzeźby itp., z których korzystał przy rozbudowie Pałacu i urządzaniu otaczających go ogrodów. Według sporządzonego w 1794 roku inwentarza biblioteka liczyła ogółem 1927 tomów, ponadto 421 pozycji stanowiły albumy, mapy, ryciny i plany architektoniczne. Izabela Branicka posiadała swój własny księgozbiór, który liczył 322 tomy. W przeważającej części była to literatura francuska, polska i włoska oraz książki o tematyce religijnej, dzieła z zakresu pedagogiki i wychowania. Po śmierci męża Hetmanowa troszczyła się o księgozbiór, zajmowała się kompletowaniem nowości i uzupełnianiem braków. Księgozbiór uległ rozproszeniu po jej śmierci w 1808 roku i dziś jego dokładne losy nie są znane. W swoim testamencie Izabela Branicka przekazała 172 woluminy probostwu białostockiemu. Część książek zapewne wywieźli do swych majątków spadkobiercy, część trafiła w połowie XVIII wieku do biblioteki Wileńskiego Synodu Ewangelicko-Reformowanego, wiele jest w posiadaniu prywatnych kolekcjonerów, kilka znajduje się w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Białymstoku, a jedna z podpisem właścicielki w zbiorach Biblioteki Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
Na stronie tytułowej możemy przeczytać, iż książka została uratowana przed zniszczeniem przez Maximiliana Berezowskiego. Potwierdza to jego syn, Wojciech Berezowski, pozostawiając swoją pieczęć lakową z herbem. Na kolejnej stronie widnieje podpis Izabeli Branickiej. Oprawa jest nieco zniszczona, lecz w stosunkowo dobrym stanie. Wewnątrz marmurkowa wyklejka. Na grzbiecie zachowały się złocenia i tłoczenia wzorów roślinnych, brzegi kart są barwione. Książka stanowi cenną pamiątkę po Hetmanowej Branickiej.
Dominika Zys
Źródła:
Sokół Z., Dzieje bibliotek w Białymstoku (odXVIII do1939), Białystok 1999.
Krajewska M., Biblioteka Izabeli i Jana Klemensa Branickich w Białymstoku, „Studia Teologiczne” 1989, nr 7.
Szymańska I., Średzińska A., Pałac Branickich. Historia i wnętrza, Białystok 2011.
Lechowski A.,Dobroński A. Cz., Izabela Branicka w 200-lecie śmierci, Białystok 2008.
