Płyta kominkowa

Płyta kominkowa z herbami Gryf Branickich i Ciołek Poniatowskich, ok. 1750–1759, żeliwo, wym. 93 x 66 cm, ze zbiorów Muzeum Wnętrz Pałacowych w Choroszczy, nr inw. MB/CH/67

Żeliwne płyty kominkowe na ziemiach polskich rozpowszechniły się w połowie XVIII wieku. Płyty znajdujące się w zbiorach Muzeum Podlaskiego pochodzą z Samsonowa, miejscowości która od XVI wieku znajdowała się w głównym okręgu hutniczym jakim wówczas było Zagłębie Staropolskie. To właśnie w Samsonowie i Bobrzy w XVII wieku powstały pierwsze wielkie piece hutnicze. Właścicielami huty w XVIII wieku byli biskupi krakowscy. Politycznie blisko związani z dynastią saską w Polsce i z Saksonii sprowadzili technologię i specjalistów do uruchomienia tych hut.

Płyta z podwójnym emblematem Gryfa i Ciołka pochodzi z letniej rezydencji wybudowanej w Choroszczy w latach 1757–1759.

Dzięki zapisom Inwentarza dóbr hetmana pośmiertnie spisanym w 1772 roku na polecenie Izabeli Branickiej wiadomo, że w letniej rezydencji w Choroszczy znajdowało się pięć płyt z herbami i były one umieszczone w parterowych pomieszczeniach pałacu:…” w salonie głównym po lewej ręce Komin kamienny szaro malowany z blachą herbową w śrzodku żelazną, po bokach blachy miedziane polerowane. Wilki podwoyne żelazne z gałkami mosiężnemi, nad kominem zwierciadło taflowe…”, i ..” w garderobie hetmana i przy drzwiach po prawej ręce Komin kamienny szaro malowany z blacho pośrzodku żelazną herbową, a po bokach dwoma miedzianemi polerowanemi. Wilki podwoyne z mosiądzem z osóbkami pozłacanemi, przed kominem kratka mosiężna druciana na prętach żelaznych pozłacanych…”

Płyta została przekazana do zbiorów muzeum w 1975 roku przez OSP w Choroszczy. Wcześniej była umieszczona przed remizą przy ul. Dominikańskiej 22, gdzie trafiła po drugiej woj. Nie światowej, zaś w okresie międzywojennym przechowywana była przez jednego mieszkańca Choroszczy.

Autor: Kosior Krystyna

J. Mróz, Płyty kominkowe i piece żeliwne,[w:] Cenne, bezcenne, utracone, 2019/02, s. 8–9.