Płyta kominkowa z herbem Gryf, lata 40-te XVIII wieku, żeliwo, wym.95 x 65 cm, żeliwo, ze zbiorów Muzeum Wnętrz Pałacowych w Choroszczy, nr inw. MB/CH/5
Żeliwne płyty kominkowe na ziemiach polskich rozpowszechniły się w połowie XVIII wieku. Płyty znajdujące się w zbiorach Muzeum Podlaskiego pochodzą z Samsonowa, miejscowości która od XVI wieku znajdowała się w głównym okręgu hutniczym jakim wówczas było Zagłębie Staropolskie. To właśnie w Samsonowie i Bobrzy tutaj w XVII wieku powstały pierwsze wielkie piece hutnicze. Właścicielami huty w XVIII wieku byli biskupi krakowscy. Politycznie blisko związani z dynastią saską w Polsce i z Saksonii sprowadzili technologię i specjalistów do uruchomienia tych hut.
W zbiorach Muzeum Podlaskiego od 1949 roku znajdują się dwie płyty – jedna z Gryfem, druga z Gryfem i Ciołkiem, pochodzące ze zniszczonego Pałacu Branickich w Białymstoku. Płyty te wówczas określano jako „blachy żelazne” lub „blachy herbowe”. Można przypuszczać, że wykonane zostały przed 1748 rokiem. Płyta ta została znaleziona w 1949 roku przez ówczesnego kierownika muzeum Roberta Karata i przekazana do zbiorów muzeum. Jest to płyta prostokątna w formie sepulkralnej – z godłem rodowym, wypukły relief w polu centralnym przedstawia gryfa z lekko uniesionymi skrzydłami stojącego na tylnych łapach, przednie uniesione do góry. Gryf ukazany w profilu z łbem zwróconym w lewo. Rama prostokątna o zgrubionej profilowanej krawędzi, w narożnikach zdobiona liściem akantu, wicią oraz rombami.
Ozdobne płyty kominkowe spełniały nie tylko cel praktyczny, jakim było zwiększenie komfortu ogrzewania, ale przede wszystkim zaopatrzone w herb właścicieli zamontowane w ozdobnie obramowanych kominkach podnosiły prestiż a także odzwierciedlały ich gusty i upodobania.
Autor: Kosior Krystyna
Źródło opracowania:
W. Sekunda, Płyty kominkowe pozyskane do zbiorów Muzeum Okręgowego, [w:] Rocznik Białostocki, 15, 1981, s.304–311.
J. Mróz, Płyty kominkowe i piece żeliwne, [w:] Cenne, bezcenne, utracone, 2019/02, s.8–9.
