Cerkiew filialna pw. św. Apostoła Jana Teologa w Nowoberezowie
Wieś Nowoberezowo leżała na terenie starostwa bielskiego, które od 1665 r. dzierżyli Braniccy, sprawujący w imieniu króla patronat nad tamtejszą parafią unicką, ufundowaną w 1617 r. przez Zygmunta III Wazę i królową Konstancję.
Obecna cerkiew została zbudowana w 1771 r. kosztem Izabeli Branickiej, która dzierżyła po mężu starostwo bielskie. Wzniesiono ją w innym miejscu niż poprzednią świątynię, na której miejscu stoi dziś murowana cerkiew parafialna pw. Wniebowstąpienia Pańskiego (1873-1876). Do ufundowanej przez Izabelę Branicką drewnianej cerkwi przeniesiono stary ikonostas, który przetrwał co najmniej do kasaty unii brzeskiej w 1839 r., kiedy parafia przyjęła prawosławie. W 1883 r. przeprowadzono w cerkwi remont kapitalny polegający na nadbudowie dzwonnicy nad kruchtą, być może dostawieniu ganków, wstawieniu nowego ikonostasu i zapewne kiotów, które zachowały się do dziś.
Cerkiew nowoberezowska zbudowana została w konstrukcji wieńcowej na rzucie podłużnym trójdzielnym. Składa się z korpusu nawowego, dwukondygnacyjnej kruchty z nadbudowaną wieżą-dzwonnicą oraz prezbiterium – węższego i niższego od korpusu, ujętego dwiema zakrystiami. Wnętrze podzielone jest na trzy nawy dwiema parami słupów. Do wyposażenia należy eklektyczny ikonostas z 1883 r., neobarokowy kiot zaprestolny oraz neoklasycystyczne kioty boczne. Strop zdobią XIX-wieczne temperowe malowidła: Ostatnia Wieczerza i Wniebowstąpienie, będące rzadkością w drewnianych cerkwiach podlaskich.
Autor: dr Aneta Kułak
