Fragment fasady pałacu Branickich, ok. 1726 r., fotokopia rysunku, oryginał zaginął w 1944 r., skan z materiałów Jana Glinki, Teka 147, k. 1.
Elewacja kolumnady przy apartamencie pani krakowskiej [Izabeli Branickiej], ok. 1737 r., fotokopia rysunku, skan z materiałów Jana Glinki, Teka 147, k. 2.
Pałac wzniesiony przez Stefana Mikołaja Branickiego nie odpowiadał jego synowi. Jan Klemens pragnął rezydencje dostosować do swego stanowiska w państwie, podnieść ją pod względem estetycznym, a przede wszystkim rozszerzyć. Przebudowa pałacu rozpoczęła się w 1726 roku. Początkowo głównym architektem realizującym wizję Branickiego był Jan Zygmunt Deybel. W wyniku prowadzonych prac podniesiono dach, dobudowano drugie piętro, główny gmach rozbudowano o dwa pawilony, wzniesiono dwie nowe oficyny, które z gmachem zostały połączone systemem kolumnowych galerii. Od 1739 po nim funkcję tę pełnił Jakub Fontana, któremu przypisuje się ostateczną wersję elewacji, zaprojektowanie westybulu (przedsionka) z reprezentacyjną klatką schodową i przebudowę wnętrz w duchu rokoka, a następnie głównymi architektami byli kolejno Jan Henryk Klemm, Józef Stękowski, Pierre Ricaud de Tirregaille.
Pawilon środkowy pałacu był dwupiętrowy, o elewacji podzielonej trzema ryzalitami, obustronnie oflankowany parterowymi przybudówkami. Jego centrum tworzył czterokolumnowy portyk, podtrzymujący balkon. Z pawilonem środkowym harmonizowały jednopiętrowe pawilony boczne, w których mieściły się pokoje gościnne oraz pomieszczenia gospodarcze. Całość tworzyła kształt podkowy. Pałac kryty był częściowo dachówką, częściowo blachą miedzianą. Dach otaczała balustrada, dominował nad nim ogromny posąg Atlasa, dźwigającego kulę ziemską, ustawiony nad portykiem. W sąsiedztwie gmachu głównego wznosił się szereg pomniejszych budynków, wchodzących w skład zabudowań pałacowych, otoczonych wraz z pałacem właściwym i należącymi do niego terenami murem zewnętrznym.
Autor: Urszula Siłkowska
